U bent hier

'Communiceer als een oen'

Trefdag Cultuursensitieve zorg in de ouderenzorg focust op het individu

Persoonsgerichte zorg. Dat is de aanbeveling die naar voor kwam op de trefdag Cultuursentieve zorg in de residentiële ouderenzorg. Als je rekening wil houden met ouderen met een migratieachtergrond moet je rekening houden met hun wensen en verlangens, maar eigenlijk moet je dat doen voor iedereen. Alle ouderen en het personeel.

Een breed gezelschap van mensen uit het beleid, de woonzorg, zelforganisaties en het middenveld, de sector integratie & inburgering en ervaringsdeskundigen verzamelden hartje Brussel op de zolder van de Markten om te reflecteren over de keuzemogelijkheden en de kwaliteit van de residentiële zorg voor ouderen met migratie-achtergrond.

De aanleiding was een project van minister Jo Vandeurzen. "Hoe staat het nu met diversiteit en persoongerichte zorg in de residentiële zorg in Vlaanderen?", vroeg de Vlaamse minister van Welzijn zich af. Hij gaf het Kenniscentrum WWZ en de Karel de Grote Hogeschool de opdracht hefbomen en handvaten aan te reiken voor een kwaliteitskader voor cultuursensitieve zorg in de residentiele ouderenzorg. Het zorgde voor het opzetten van een leertraject in de diepte met een focus op de aanbodzijde. Er is een traject met drie woonzorgcentra lopend, dat intussentijd wordt afgetoetst en waar ruimte is voorzien voor een trefdag, die op 12 september plaatsvond in de Markten. "We leggen het accent op vraaggestuurd werken," vertelde Olivia Vanmechelen van het Kenniscentrum WWZ. "Met de mensen hier willen we een brede reflectie doen."

Goede zorg focust op het individu

De dag startte met presentaties van drie gastsprekers, alledrie verbonden aan het ENIEC netwerk (European Network of Intercultural Elderly Care). Frédéric Lauscher, directeur van Frankfurt Verband, dat in die stad 1000 residentiële bedden aanbiedt, beet de spits af. "Welke uitdagingen en kansen biedt interculturele zorg", vroeg de directeur zich af. "In Frankfurt hebben 53 procent van de inwoners een migratieachtergrond. 84 procent van mijn personeel heeft vreemde roots en toch zijn er slechts 10 van de 1000 bedden ingenomen door Turken."

De directeur ging op onderzoek en hij stelde vast dat een andere definitie van kwaliteit van de zorg nodig is. Een schone kamer, een proper toilet of gezond eten is voor hem onvoldoende. "Dat is wat je mag verwachten. Een vuile wc is niet iets wat je wil, daar kies je niet voor." En daar is het hem net om te doen. "Goede zorg focust op de individuele voorkeuren, verwachtingen en aspiraties van de cliënten", stelde Lauscher. "Het welzijn van de cliënt is belangrijk en dat is zeer individueel." 

'Je moet rekening houden met de wensen van iedereen'

Hij gaf een voorbeeld. Duitsers eten graag op tijd en ze hebben een voorkeur voor bepaalde gerechten. Waar voelt de cliënt zich goed bij is voor hem de vraag. Dan moet je focussen op het individu. "Want je mag bijvoorbeeld niet enkel aan de oudere migranten denken, je moet rekening houden met de wensen van iedereen." Dat vraagt echte interesse in je cliënten. "Nu staat de cliënt vaak centraal, maar de zorg blijft eromheen draaien."

Maar ook met het personeel moet je rekening houden. "Je moet een open en tolerante organisatie zijn", stelde Lauscher. Dat toont zich ook weer in het rekening houden met de wensen, ditmaal van het personeel. Bijvoorbeeld door rekening te houden met de ramadan wanneer je de shiften indeelt van je personeel dat moslim is. Het is geen gemakkelijke ommekeer. "Maar ik zou het zeker opnieuw doen."

Poorten tot de zorg

Na een pauze was het de beurt aan Hanna Carlsson, onderzoekster diversiteit in ouderenzorg aan de Radbout Universiteit van Nijmegen. Ze had het over de rol van cultuurspecifieke zorg in Nederland. "Alle zorg is cultureel specifiek", stelde ze. In een volksbuurt in Amsterdam zijn de verwachtingen mogelijk ook anders dan op het platteland. 

Het is belangrijk om voor een familiale sfeer te zorgen. "Je voelt je thuis omdat je het herkent", zei Carlsson. Zo geef je de juiste zorg aan de juiste mensen. Een andere factor is vertalen. Niet enkel ervoor zorgen dat documenten verstaanbaar worden voor de cliënt, maar ook ervoor zorgen dat die verstaat wat er juist mee bedoeld wordt. Daarnaast speelt ook de juiste interpretatie van activiteiten, waarden en normen een rol. De onderzoeker geeft een voorbeeld: "In Nederland bijvoorbeeld wordt er door de zorgverlener wat meer afstand gehouden, in andere culturen gaat het er familialer aan toe."

Carlsson onderzocht welke poorten de ouderen met een migratieachtergrond doorlopen op weg naar de zorg. Hiervoor bevroeg ze een grote groep ouderen. "Ik dacht dat ze kwetsbaar zouden zijn, maar eigenlijk bleken ze heel pragmatisch", vertelde ze. Zo willen ze bijvoorbeeld hun eigen kinderen niet teveel lastig vallen op hun oude dag. Toch blijven die vaak een belangrijke rol spelen, wat dan weer leidt tot een nieuwe indeling tussen de formele en de informele zorg en zelfs tot een vraag voor nieuwe zorgvormen. Chinese ouderen gaven aan in een "Chinees" rusthuis te willen opgevangen worden.

De taal is belangrijk, want je moet je weg vinden. Zorgaanbieders worden vergeleken, er wordt gekeken naar alternatieven en aanvullende zorg op de bestaande. "Ik stelde vast dat het geen of-of-verhaal is, maar eerder een en-en", besloot de onderzoeker. 

'Cultuursensitieve zorg zie je evolueren naar een verdieping van de persoonsgerichte zorg'

Ze stelt vast dat de cultuursensitieve zorg met een paradox worstelt: "Enerzijds zeggen we steeds die iedereen dezelfde noden heeft, maar anderzijds stellen we dat er meer kennis over migranten nodig is". Ook voor haar was het duidelijk waar het naartoe gaat en haar conclusie verschilt niet veel van Lauscher: "Cultuursensitieve zorg zie je evolueren naar een verdieping van de persoonsgerichte zorg."

Is wat jij beleeft zo anders?

De derde spreker van de dag was adviseur en ervaringsdeskundige in de mantelzorg Fatoş Ipek. Zij vertelde over haar avonturen als migrantenmantelzorger in de witte zorg. Een rol waar ze in belandde toen haar vader zorgbehoevend werd. "Mensen vragen me dan: is wat jij beleeft dan zo anders? Natuurlijk zijn er een heleboel gemeenschappelijke dingen, maar toch maak ik heel andere dingen mee", getuigde ze. Het bracht haar zover haar belevenissen in een blog neer te pennen. 

Zoals het moment dat de dokter de beginnende dementie van haar vader als een vitaminetekort diagosticeerde.Onbegrip, niet ernstig genomen worden, misverstanden. Ipek maakte het allemaal mee. Daartegen had ze een belangrijke remedie: "Communiceer als een oen", stelde ze. "Als iedereen open, eerlijk en nieuwsgierig zou communiceren, dan zouden we veel meer van elkaar leren kennen. Want je gaat als mantelzorger een hele loopbaan door." Met de nodige dieptepunten. Met kwetsende momenten. Toch weet ze die niet aan racisme. "Het is onwetendheid."

Ze mag dan wel een vlotte verschijning zijn die niet op haar mondje is gevallen, mantelzorg is niet eenvoudig om dragen. Ook daar heeft ze moeten leren mee omgaan. "Ik heb moeten leren zeggen: nu is het tijd voor mij. Even geen papa." Gelukkig weerhield het haar niet om haar ervaringen te delen. Zo kunnen we van elkaar leren.

 

 

Contact 

Olivia Vanmechelen

olivia.vanmechelen@kenniscentrumwwz.be
+32 (0)2 211 02 40

Cynthia van Thiel

cynthia.van.thiel@kenniscentrumwwz.be
+32 (0)2 413 01 48
Lees ook 

Dé Turk bestaat niet en dé Belg bestaat evenmin. We bevorderen divers en inclusief werken door het delen, ondersteunen en ontwikkelen van goede praktijken...

Welzijn
Zorg